Zeroemisyjny kampus, program mobilności zachęcający do przyjeżdżania na uczelnię rowerami lub samochodem w kilka osób, inicjatywy edukacyjne i oddanie głosu społeczności PWr – to plany Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Klimatu na najbliższe miesiące. Nowa jednostka ma wspierać uczelnię w dążeniu do bycia zieloną.

Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Klimatu zaczęło działać z początkiem grudnia i już popularnie nazywane jest Centrum Klimatycznym. O to, jak zmieni się PWr i jakie plany na najbliższe miesiące ma centrum, pytamy jego nowo powołaną dyrektor – dr hab. inż. Izabelę Sówkę, prof. uczelni.

Rozmowa z prof. Izabelą Sówką

Lucyna Róg: - Dążymy do tego, by stać się zieloną uczelnią – zapowiada nasz rektor. Zieloną, czyli jaką?

Prof. Izabela Sówka: - Czyli taką, która ma świadomość, że katastrofa klimatyczna jest realna i że jeśli nie zaczniemy bardziej zdecydowanie działać, to wiele zmian w środowisku stanie się nieodwracalne, a ich konsekwencje odczują kolejne pokolenia. Taką, która wyznacza trendy, prowadzi badania, szukając nowych rozwiązań i technologii korzystnych dla środowiska, edukuje w kwestiach związanych z ochroną klimatu, ale też zaczyna zmiany od siebie.

Stąd plan opracowania kalkulatora naszego śladu węglowego?

Tak, to będzie jeden z elementów naszych działań. Zaczynamy od szczegółowej diagnozy, bo żeby planować zmiany, musimy najpierw określić punkt, z jakiego startujemy. Chcemy zebrać wszystkie informacje o uczelni w kontekście m.in. zużycia energii i wody czy strumieni odpadów. Pozwoli nam to następnie opracować plan zbilansowania gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej oraz stworzyć kalkulator emisji gazów cieplarnianych, czyli śladu węglowego naszej uczelni.

Chcemy być zeroemisyjni?

Będziemy robić wszystko, by zbliżyć się do zeroemisyjności. Dlatego zamierzamy diagnozować także możliwości pozyskiwania funduszy na różnego rodzaju instalacje pozyskiwania energii elektrycznej i ciepła, także w ramach projektów badawczych.

Czy Politechnika ma realne szanse stać się zeroemisyjna? Przy tak rozległym kampusie, zabytkowych budynkach?

Oczywiście będzie to wymagało i nakładów, i zaangażowania, ale jestem przekonana, że mamy ku temu potencjał. W końcu to nie tylko kwestia montażu komercyjnych instalacji na budynkach w naszym kampusie, ale także szansa na rozwinięcie pewnych inicjatyw o charakterze naukowo-badawczym i wdrożenia ich efektów na uczelni. Myślę, że w najbliższej perspektywie czterech lat jesteśmy w stanie stać się uczelnią niskoemisyjną – to kwestia m.in. wykorzystania wsparcia finansowego, jakie zapewnia Unia Europejska w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, czyli planu działań na rzecz zrównoważonej gospodarki. To również współpraca z polskimi jednostkami współfinansującymi działania m.in. w obszarze ochrony środowiska.

Już teraz – mimo że jesteśmy dopiero na początku diagnoz – stawiamy jako uczelnia pierwsze kroki we właściwym kierunku, odchodząc od węgla. PWr podpisała właśnie umowę, zgodnie z którą od przyszłego roku będziemy zasilani energią pochodzącą z termicznego przekształcania odpadów.

Zakładacie szeroki profil działalności, bo i badania, i usługi, edukację i promocję. Nie za dużo jak na jedną jednostkę?

Sama idea centrum opiera się o to, że we wstępnej fazie będziemy miejscem, które zsynchronizuje i połączy najróżniejsze działania i inicjatywy realizowane już na uczelni, a do tego będzie inicjować i stymulować kolejne. Taka aktywność pozwoli na zweryfikowanie, jakie są największe potrzeby uczelni i w związku z tym, w jakim kierunku mają iść nasze działania.

Chcemy więc zacząć od zintegrowania środowiska naukowo-badawczego, w tym dydaktycznego, bo edukacja jest również bardzo ważna. Centrum ma „wyłuskać” osoby, które już są zaangażowane w badania i edukację związaną z ochroną klimatu i stworzyć dla nich okazję do poznania się, pola do współpracy. To jest bardzo istotna kwestia, bo często jest tak, że skupiając się na bieżących obowiązkach, projektach, pomysłach, pracy ze studentami itd., nie mamy okazji przyjrzeć się temu, co robią nasi koledzy z innych wydziałów. I tracimy szanse na współdziałanie. Uświadomiły mi to ostatnie zmiany na uczelniach, a konkretnie zgrupowanie nas, naukowców, wokół dyscyplin. W mojej znaleźli się badacze z Wydziałów Inżynierii Środowiska, Mechaniczno-Energetycznego oraz Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii. Oczywiście spotykaliśmy się wcześniej przy różnych okazjach, niektórzy z nas realizowali razem interdyscyplinarne projekty, ale dopiero połączenie nas w takie grono, pokazało nam, jak wiele mamy wspólnych tematów badań i ile spośród takich obszarów współpracy można przekuć w projekty – z korzyścią dla nas wszystkich. W końcu działania interdyscyplinarne są istotne przy ocenie dorobku naukowego badaczy, a także przy ocenie parametrycznej uczelni.

Jako centrum chcemy też zebrać wszelkie informacje o istniejących już inicjatywach i prowadzonych badaniach, byśmy jako uczelnia stali się bardziej widoczni i rozpoznawalni jako ośrodek naukowy, dla którego priorytetem są kwestie związane z ochroną klimatu. Wiele takich działań jest już przecież podejmowanych na uczelni, ale za mało o nich słychać. Wierzę, że jeśli będziemy je promować jako część większego planu PWr jako uczelni zielonej i przodującej w technologiach przyjaznych dla środowiska, uda nam się zwrócić na nie większą uwagę.

Chcemy być bardziej widoczni dla biznesu i dla mediów?

Chcemy służyć jako think tank. Łączyć naukowców ze sobą i wspierać ich w tej współpracy, ale także pomóc firmom, które szukają partnerów w przedsięwzięciach związanych z technologiami służącymi środowisku. Liczymy na to, że uda nam się stworzyć i rozszerzyć sieć współpracy z przedsiębiorstwami, które pozyskują energię elektryczną i ciepło do swoich procesów technologicznych z odnawialnych źródeł energii. Takimi, które mają już opracowane strategie w kontekście przejścia w swoich procesach na OZE i magazynowania tej energii. Możemy to przecież wykorzystać, śledząc dobre praktyki i przenosząc je na nasz kampus, ale też zaangażować nasze zespoły badawcze w realizowane w tych firmach w tego typu procesy.

Zamierzamy współpracować także z administracją samorządową i rządową i z innymi polskimi uczelniami, tworząc szeroką koalicję na rzecz ochrony klimatu. Naszą misją jest podkreślanie opinii środowiska naukowego na temat zmian klimatu i działań, które powinny być podejmowane.

Wspomniała pani o roli edukacji. Właśnie zakończyliście ankietowanie studentów PWr. Czego chcieliście się od nich dowiedzieć?

Sprawdzić, jaką mają wiedzę na temat ochrony klimatu, jak sami ją oceniają i czego chcieliby się jeszcze dowiedzieć. Pytaliśmy też o ocenę dotychczasowej działalności uczelni w sprawie ograniczenia zmiany klimatu oraz o opinie i pomysły na zaangażowanie PWr w tej kwestii. Wyniki tego badania pozwolą nam ocenić m.in., jakich działań edukacyjnych potrzebują nasi studenci.

Ale ankieta to dopiero początek. Mówiłyśmy już o tym, że zaczynamy od diagnozy. Jej częścią jest także zebranie informacji na temat działań edukacyjnych uczelni – wszelkich kursów, przedmiotów i inicjatyw edukacyjnych związanych z ochroną klimatu i zrównoważonym rozwojem. Chcemy przyjrzeć się im i zastanowić się, czego jeszcze potrzebujemy. Zbierzemy też informacje o działaniach edukacyjnych dla szkół i będziemy się starali wzmacniać naszą ofertę edukacyjną „na zewnątrz”, bo wiemy, że szkoły potrzebują takiego wsparcia.

Pytaliście już studentów o pomysły na działania uczelni. Zamierzacie też pytać pracowników? Czy możemy liczyć na „zielony” fundusz inicjatyw pracowniczych?

Jesteśmy jeszcze przed opracowaniem sposobu finansowania i realizacji takich pomysłów, ale – tak – jak najbardziej jesteśmy otwarci na sugestie i inicjatywy całej społeczności PWr, a nawet liczymy na takie zaangażowanie. Chcemy, by centrum było „hot spotem” dla takich idei i pomagało we wcielaniu ich w życie. Zachęcam więc, by postrzegać centrum nie jako jednostkę, która będzie robić coś na uczelni, ale jako miejsce, w którym my, wszyscy, możemy wiele zdziałać, współpracując. Pierwsze takie pomysły na działania PWr już zresztą do mnie spływają. To np. kwestia związana z remontami i inwestycjami prowadzonymi przez uczelnię – by już na etapie przetargów ukierunkować się m.in. na materiały energooszczędne.

W rozmowie pani i rektora z przedstawicielem organizacji Extinction Rebelion pojawił się też pomysł na zachęcanie pracowników i studentów, by docierali na uczelnię niekoniecznie własnymi samochodami – by ograniczać emisję spalin. Jest szansa na politechniczny program zachęt do wybierania roweru albo komunikacji miejskiej?

Na razie mogę powiedzieć, że jednym z działań zaplanowanych na najbliższe miesiące będzie opracowanie planu mobilności na terenie kampusu. Chodzi m.in. o przyjrzenie się naszemu otoczeniu i przemyślenie całego systemu ułatwień m.in. dla rowerzystów, np. w postaci wiat na rowery, ale może także i ułatwień dla osób, które zdecydują się na carsharing.

Kiedy zakończy się diagnoza i zaczniecie opracowywanie strategii dla uczelni?

Liczę na to, że najpóźniej do marca opracujemy strategię klimatyczną PWr. Następnie określimy działania, które będą wynikały z diagnozy i które mają nas zbliżać do zeroemisyjności. Chciałabym już o tym bliżej powiedzieć na Dniu Ochrony Klimatu – planowanym przez nas cyklicznym wydarzeniu. Przejdziemy wtedy do dyskusji nad planem, w którą chcemy włączyć całą społeczność PWr. Opowiemy, jak wygląda sytuacja uczelni, jakie działania podejmują inne ośrodki naukowe na świecie, i co zamierzamy zrobić w najbliższym czasie. Po wsłuchaniu się w głos przede wszystkim naszej społeczności przygotujemy poprawioną wersję strategii i scenariusze, czyli plany realizacji konkretnych działań technicznych czy edukacyjnych wraz harmonogramami czasowo-finansowymi uwzględniającymi możliwości pozyskania środków z różnych źródeł.

Rozmawiamy w liczbie mnogiej – a zatem kto poza panią będzie tworzył centrum?

Zakładamy powstanie rady centrum i rady honorowej centrum, czyli zespołu członków wspierających jego działania. Zwróciliśmy się też już z prośbą do dziekanów wydziałów i dyrektorów filii uczelni z prośbą o wskazanie koordynatorów w tych jednostkach, którzy będą współpracowali z centrum. W jego działania na pewno włączą się też osoby, które od lat już działają na uczelni na rzecz ochrony klimatu. Chciałabym podkreślić, że fakt, że centrum powstaje, to nie jest jakaś nowa idea. To konsekwencja dążeń wielu osób w naszej społeczności, by Politechnika bardziej energicznie przystąpiła do konkretnych działań i zaczęła wyznaczać pewne standardy. Liczę więc na to, że uda nam się teraz wspólnie zaangażować w prace i tworzyć zieloną uczelnię, czyli uczelnię przyszłości.

Rozmawiała Lucyna Róg

Dr hab. inż. Izabella Sówka, prof. uczelni – dyrektor Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Klimatu, pracuje w Katedrze Inżynierii Ochrony Środowiska na Wydziale Inżynierii Środowiska. Jest kierownikiem akredytowanego Laboratorium Badań Olfaktometrycznych i Laboratorium Chemii Powietrza oraz Laboratorium Przygotowania Próbek Pyłowych i Odorowych. To autorka i współautorka ponad 200 udokumentowanych prac naukowych, w tym w zakresie badań nad jakością powietrza atmosferycznego. Członkini grupy roboczej Ochrona Powietrza i Energetyka działającej w ramach sieci krajowej „Partnerstwo Środowiska dla Rozwoju”, zespołu roboczego ds. jakości powietrza i efektywności energetycznej i grupy roboczej ds. Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w województwie dolnośląskim, komitetu sterującego  LIFE- MAPPINGAIR/PL oraz zespołu doradczego do spraw opracowania ustawy o przeciwdziałaniu uciążliwościom zapachowym. Członkini Komitetu Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk oraz wice-przewodnicząca rady naukowej IPIŚ PAN w Zabrzu. Inicjatorka i kierownik projektu: powietrze.pwr.edu.pl. Organizatorka i współorganizatorka krajowych i międzynarodowych konferencji w zakresie szeroko rozumianej ochrony powietrza. Wieloletnia Koordynatorka Wydziałowa Dolnośląskiego Festiwalu Nauki na Politechnice Wrocławskiej. Opiekun Koła Naukowego Politechniki Wrocławskiej Wydziału Inżynierii Środowiska Environmental Team.